Çocuklarda Anal Fissür (Çatlak)
Anal Fissür (makat çatlağı), yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da mekanik travma (zorlanma) nedeniyle oluşur. Ancak yetişkinlerden farklı olarak makatta travmaya (zorlanmaya), sadece katı-sert dışkı ile karakterize peklik (kabızlık) dönemleri yol açar.
Çocuklarda kabızlık; sıklıkla anne sütünün yetersizliği ve/veya kullanıcı (anne-bakıcı) bağımlı beslenmenin ön plana çıktığı ek gıda alımıyla birlikte yaşanmaya başlar. Bu durum kaçınılmaz olarak dışkılamayı güçleştirir ve makatta zorlanmaya yol açar. Hatta “Ihhlaaa da çıkar” öğretisi eşliğinde bu zorlanmalar, zamanla daha da belirginleşir ve gün gelir; ya Akut Anal Fissür (makatta çatlak/yırtık) ya da tromboze dış hemoroid (makat kenarında mavi-mor, ağrılı şişlik) olarak gün yüzüne çıkar.
Çocuklarda Koruyucu Beslenme Tüyoları...
Çocuklarda beslenme, öncelikle vücut gelişimi ve büyüme için gerekli (protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral gibi) yapı taşlarını içerecek şekilde düzenlenir. Ancak normal dışkılama için beslenmenin dengeli, düzenli ve sürdürülebilir olması da gerekir. Çocuğun yaş ve ihtiyacına göre öğün sayısı belirlenmeli ve düzenli aralıklarla beslenmesi sağlanmalıdır. (Abur-cuburu yasaklamak yerine yemekten sonra yenilmesi sağlanmalıdır.) Bu sayede hem bağırsakların düzenli aralıklarla çalışması hem de protein, vitamin gibi hem yapı taşlarının düzenli aralıklarla alımı sağlanmış olur.
Ayrıca yeterli miktarda dışkı oluşumu için beslenmenin dengeli olması gerekir. Ancak dengeli beslenme denildiğinde sıklıkla protein, yağ, karbonhidrat dengesi anlaşılır. Halbuki beslenmenin, lifli/lifsiz oranıyla da dengelenmesi gerekir. Ancak bu oran sayesinde hem bağırsakların sağlıklı çalışması hem bol ve yumuşak dışkı oluşumu hem de gereksiz ıkınmalardan (hatta zorlanmadan) uzak dışkılama mümkün olur. Son olarak da düzenli aralıklarla gerçekleşen bu dengeli beslenmenin sürdürülebilir olması gerekir.
Tabii ki bu arada su dengesi ihmal edilemez. Bunun en kolay yolu ise idrar rengidir. Sabah yapılan ilk idrar hariç olmak üzere gün içerisinde su gibi duru veya açık sarı idrar çıkıyorsa sağlanıyor demektir. Çünkü vücut, ihtiyacı olan suyu önce bağırsaktan çeker. Bağırsakta yeteri kadar su bulamazsa böbreklerden çekmeye başlar ve idrarın rengi sararır (koyulaşır). Ezbere bir şey yok...
Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Yanlışları...
Çocuğun, bezden kurtulup kendi başına tuvalet alışkanlığı edinmesi gerekir. Bu süreçte tuvalet eğitimi devreye girer. Ama dışkılamanın "uygun(?) yer ve zamanlarda olması" hedeflenerek abdest tutmaya odaklanılır. Ki bu durum, Annenin hijyen öngörüsüyle de beslenir.
Bu öngörü; annenin çocuğunu koruma içgüdüsü temelinde ve “Öyle her yerde tuvalete gidilmez, mikrop kaparsın.” düşüncesiyle gerçekleşir. Ama bu düşünceyle çocuğun bilinçaltına, farkında olmadan tuvalet tutma veya erteleme alışkanlığını yerleştirir. Dolayısıyla dışkının barsakta daha uzun süre kalır, içeriğinde suyun emilir ve katılaşır. Hatta zamanla, çocuğun tuvalet ihtiyacı hissetme sıklığı da azalabilir. EĞİTİM ŞART!..
Sonuç olarak çocuk, katılaşan dışkıyı tuvalette çıkaramaz ve sıkıntı yaşar. Anne, tekrar devreye girer. Ama yine, “Normal/Doğru” diye bildiği kendi yaşadıklarına göre “Ihhlaa da çıkar!..” diyerek çocuğa gereksiz ıkınmayı (hatta zorlanmayı) öğretir. EĞİTİM ŞART!..
İşte devam eden bu hatalı alışkanlıkların derecesine bağlı olarak zamanla, KABIZLIK ve kabızlık temelinde çeşitli makat hastalıkları (Anal Fissür, Hemoroid gibi) yaşanmaya başlar.
Çocuklarda Tedavi Tüyoları...
1. Dışkı çıkışını sağlayın ve makattaki ağrıyı azaltın: Dışkıdaki katılaşmayı (pekliği) çözmek için dışkı yumuşatıcı ilaçlardan ziyade "enema" tarzı lavman kullanın. Çocuk sol tarafına yatar vaziyette iken hafif ısıtıp yarım yarım uygulayın ve iyice sıkışmasını bekleyin. Bu sayede özellikle tuvalet tutma ve erteleme alışkanlığını kırmanız kolaylaşır. Makattaki ağrı, makat ağzında sertleşmiş dışkının oluşturduğu basınç veya kasılma ağrısı olabilir. O zaman lavman sonrası ağrı da azalır. Tuvalete, kendisi çıkmadığı sürece birkaç gün arayla lavman uygulamasını tekrarlayın... Ayrıca makattaki ağrıyı azaltmak için sıcak uygulama ile doktorunuzun yazdığı ağrı kesici şurup / fitili kullanın.
2. Beslenmeyi düzenleyin: Dışkı miktarını artıracak şekilde beslenmeyi düzenleyin. Bu süreçte özellikle sadece sulu ve sebze ağırlıklı beslenmeden kaçının. Her şeyden ve bolca yedirin. Çiğ kabak çekirdeği içi ile destekleyin. Su içimini ise idrar rengiyle kontrol ederek artırın. Bu süreçte oluşacak bol dışkı ile hem tuvalet erteleme engellenmiş hem de daha rahat dışkı çıkış sağlanmış olacaktır. Ki bu durum; dolaylı olarak birkaç gün içersinde makatın gevşemesini, ağrının azalmasını ve çatlağın da kendi kendine iyileşmesini sağlayacaktır.
3. Dışkılamayı Örnekleyin: Çocuklara sadece çiş için değil, dışkılama için de tuvalete (ev dışında/her yerde) gidilebileceğini örnekleyin. Bu amaçla ev dışı çeşitli ortam ve mekanlarda, çocuğun da duyabileceği şekilde "kakam geldi, tuvalete gitmem lazım veya tuvalete gidiyorum." tarzı ifadeler kullanın. Ayrıca klozet kullanıyorsanız, tuvalet kapısını kapatmayın. Çocuğun görmesine fırsat verin. Sonra da siz onu izleyin ve doğrusunu gösterin. Tabi bunun için önce sizin normal dışkılamayı biliyor(!) olmanız gerekir.
Ancak bu sayede...
çocuklardaki kabızlığı ve kabızlık temelinde gelişen Anal Fissür gibi makat sorunlarını yenmek mümkün olur.
Uzmanlığımın GENEL CERRAHİ olması sebebiyle bebek/çocuk yaş grubu, uzmanlık alanım dışındadır. Ancak ilgi alanımın PROKTOLOJİ olması sebebiyle beslenme ve dışkılama alışkanlıkları hakkında annenin eğitimi ve bilinçlendirilmesi temelinde yardımcı olmaktayım. Bu çocukların Çocuk Hastalıkları /Çocuk Cerrahisi Uzmanı meslektaşlarımca değerlendirilmesi uygundur.
İlgili Konular...